Ik ben dokter
of apotheker
InvesteerdersJobsNieuws en mediaContacten
Atopische dermatitisHomeUw gezondheidZiekten en therapeutische domeinenOntstekingsziektenAtopische dermatitis

Atopische dermatitis, of atopisch eczeem, is een van de meest voorkomende huidziekten ter wereld. In België heeft ongeveer 3% van de volwassenen en tussen 10% en 20% van de kinderen er ooit in zijn leven last van. Dat is maar liefst meer dan 500.000 mensen2.

Atopische dermatitis veroorzaakt niet alleen zichtbare huidveranderingen en hevige jeuk, maar tast ook de levenskwaliteit van patiënten aan. Het kan leiden tot slaaptekort, depressie, eenzaamheid en sociaal stigma2. De sociale en economische kosten zijn, zowel voor de patiënt als voor de maatschappij, aanzienlijk1,2.

Toch is atopische dermatitis weinig gekend en wordt het onderschat, niet alleen door het grote publiek, maar ook door huisartsen, kinderartsen en andere gezondheidswerkers. Erover praten is daarom belangrijk.

Beschrijving

Atopische dermatitis is een ziekte die gekenmerkt wordt door een ontsteking van de huid (dermatitis). Het manifesteert zich meestal op jonge leeftijd en verdwijnt vaak voor de tienerjaren. Bij sommige patiënten verschijnt de aandoening echter pas op volwassen leeftijd.

De precieze aard van atopische dermatitis verschilt van patiënt tot patiënt en is afhankelijk van de ernst van de aandoening:

  • Klinische kenmerken van atopische dermatitis zijn onder andere een droge huid, erytheem of roodheid, vochtblaasjes, korstvorming en lichenificatie (of verdikking van de huid)1,2.

  • Jeuk is een belangrijk kenmerk en is meteen ook een van de lastigste symptomen2.

  • Atopische dermatitis wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op meerdere gerelateerde aandoeningen (ook wel ‘comorbiditeiten’ genoemd), waaronder voedselallergie, astma, allergische rhinitis en psychische aandoeningen2.

Oorzaken

Er zijn heel wat factoren betrokken bij de ontwikkeling van atopische dermatitis. Deze kunnen genetisch zijn, zoals een mutatie in het gen dat verantwoordelijk is voor het aanmaken van filaggrine, wat leidt tot een droge huid en een minder sterke huidbarrière. Omgevingsfactoren (hoge temperaturen, blootstelling aan uv-straling, luchtvervuiling, ...), een verstoord microbieel evenwicht van de huid en een verstoord immuunsysteem leiden tot ontstekingen van de huid, die tegelijk kwetsbaarder wordt voor allergenen en infecties.

Symptomen

Atopische dermatitis wordt over het algemeen gekenmerkt door perioden waarin de symptomen nauwelijks merkbaar zijn en perioden waarin ze ernstiger worden (opflakkeringen).2

De ziekte varieert van mild tot ernstig:

  1. Milde atopische dermatitis
    Zones met droge huid, frequente jeuk (met of zonder rode vlekjes).
    Weinig invloed op dagelijkse activiteiten, slaap en psychosociaal welzijn.
  2. Matige atopische dermatitis
    Zones met droge huid, frequente jeuk, roodheid (met of zonder huidverlies en plaatselijke verdikking van de huid).
    Matige impact op dagelijkse activiteiten en psychosociaal welzijn, vaak een verstoorde slaap.
  3. Ernstige atopische dermatitis
    Uitgebreide zones met droge huid, onophoudelijke jeuk, roodheid (met of zonder huidverlies, uitgebreide verdikking van de huid, bloedingen, barstjes en pigmentatiewijzigingen).
    Ernstige impact op dagelijkse activiteiten en psychosociaal functioneren, slaapverlies. De impact op de levenskwaliteit is het grootst bij patiënten met ernstige AD (en hun naasten), zowel op fysiek als psychosociaal vlak. Bovendien is de financiële impact ook aanzienlijk1,2.


Onderzoek heeft aangetoond dat educatieve en welwillende interventies de ernst van de ziekte kunnen doen afnemen en de levenskwaliteit van patiënten (kinderen en volwassenen) en hun verzorgers kunnen verbeteren1.

Diagnose

De klinische diagnose van atopische dermatitis is gebaseerd op de morfologische kenmerken en de verspreiding van huidlaesies of huidwonden, de aanwezigheid van geassocieerde klinische symptomen en een kenmerkende medische voorgeschiedenis1.

Om de ziekte te diagnosticeren, steunen dermatologen op de American Academy of Dermatology1, die de belangrijkste kenmerken van de aandoening heeft gedefinieerd, en op de lijst met 23 klinische tekenen en symptomen van atopische dermatitis die Hanifin en Rajka publiceerden in 19801.

Hoewel de aanwezigheid van deze tekenen helpt om de diagnose atopische dermatitis te stellen, sluit de afwezigheid ervan de diagnose niet volledig uit. Het is immers een chronische ziekte met een wisselend verloop

Beoordelingsinstrumenten1:
 

De ernst van atopische dermatitis kan worden gekwantificeerd aan de hand van beoordelingsinstrumenten zoals de EASI-score (Eczema Area and Severity Index) en de SCORAD-schaal (SCORing Atopic Dermatitis):

  • De EASI-score beoordeelt de ernst van roodheid, dikte, schilfering en lichenificatie, evenals het percentage huid dat getroffen wordt op vier zones van het lichaam (hoofd, romp, armen en benen). Een EASI-score van 7 of minder duidt op een milde aandoening, 8 tot 21 duidt op een matige aandoening, 22 tot 50 op een ernstige aandoening en 51 tot 72 op een zeer ernstige aandoening.
  • De SCORAD-schaal houdt rekening met meer soorten verwondingen en lichaamszones. De score omvat ook de ernst van de symptomen die de patiënt rapporteert, gebaseerd op twee analoge visuele schalen van 0 tot 103 punten, één voor slaapverlies en één voor jeuk. Een score van 25 of minder duidt op een milde aandoening, 26 tot 50 duidt op een matige aandoening, en 51 tot 103 op een ernstige aandoening1.
Behandelingen

Atopische dermatitis is een chronische aandoening die kan worden behandeld, maar die nog niet kan worden genezen. Het doel van de behandeling is het verminderen van de symptomen, het voorkomen van opflakkeringen om de levenskwaliteit van de patiënt te verbeteren. Verder wordt ook aanbevolen om contact met allergenen te vermijden en voorlichtingsprogramma's te volgen.

Standaardbehandelingen
De standaardbehandelingen richten zich op het dagelijks hydrateren van de huid en het aanbrengen van lokale ontstekingsremmers (corticoïden of immunomodulerende middelen)1. Er zijn ook geneesmiddelen die het immuunsysteem regelen.

Lichttherapie
Hoewel het internationaal erkend is, wordt uvB-therapie in België niet terugbetaald als onderdeel van de standaardbehandeling voor matige huidaandoeningen.

Innovatieve behandelingen met geneesmiddelen
Sinds enkele jaren hebben twee nieuwe behandelmethoden zich bewezen: 

  1. Injecties met antilichamen van biologische oorsprong richten zich op de ontstekingsstoffen in het immuunsysteem.

  2. Geneesmiddelen die het enzym Janus kinase (JAK) remmen verminderen de productie van ontstekingsmediatoren en worden via de bloedsomloop door het hele lichaam verspreid.

Werelddag

De ‘Internationale Dag van de Atopische Eczeem’ valt elk jaar op 14 september. Dit is een kans om het publiek en zorgprofessionals bewust te maken van deze maar al te vaak onderschatte ziekte.

Tips om beter te leven met deze ziekte

Alledaagse gewoonten kunnen ervoor zorgen dat men beter omgaat met atopische dermatitis en dat het aantal aanvallen wordt beperkt.

  • Gebruik een massageroller boven op uw kleding om jeuk te verzachten zonder te krabben.
  • Geef de voorkeur aan een lauwe douche in plaats van een warm bad.
  • Knip uw nagels kort om verwondingen te voorkomen.
  • Geef de voorkeur aan losse kleding in zachte stoffen. Kies natuurlijke materialen, met uitzondering van wol die kan kriebelen.
  • Gebruik eerder vloeibare wasmiddelen dan tabletten. Ze laten minder resten achter op de stoffen.
  • Laat uw was niet aan de lucht drogen, want er zitten veel allergenen in de lucht, vooral tijdens de lente en de herfst.

Praat erover met uw arts

Herkent u enkele symptomen bij uzelf of bij uw kind? Wacht niet, praat erover met uw arts. Hij zal een behandeling voorstellen om de jeuk te verlichten en het aantal opflakkeringen te beperken.

Ben u dokter?

Neem dan een kijkje op ons platform speciaal voor gezondheidswerkers. U vindt er tal van nuttige bronnen om u te ondersteunen in uw medische praktijk.

Naar ons platform

230875 – November 2023

Referenties:
  1. Sonja Ständer, M.D., Atopic Dermatitis, New England Journal of Medicine, March 25, 2021;384:1136-43
  2. Atopische dermatitis naar waarde geschat, Aanbevelingen van de Belgische AD-coalitie
Uw gezondheidOnze geneesmiddelenOnderzoek en innovatieOver onsWerken bij PfizerInvesteerders Jobs Nieuws en mediaPfizer voor professionnalsPrivacy policyGebruiksvoorwaarden ContactenLeveranciers