Elk jaar wanneer het buiten nat en koud wordt en we knus bij mekaar gaan leven, krijgen bacteriën en virussen vrij spel en lopen we kans op verkoudheden of zelfs meer ernstige ontstekingen van de luchtwegen, zoals een longontsteking (of pneumonie).

De ernst en gevolgen van een longontsteking worden vaak onderschat. Jaarlijks belanden er in België ongeveer 5800 mensen in het ziekenhuis door een longontsteking veroorzaakt door pneumokokken  en sterven er ieder jaar 430 patiënten aan de gevolgen ervan.¹ Wereldwijd zijn infecties van de onderste luchtwegen de 4e belangrijkste doodsoorzaak.²

De oorzaak van een longontsteking kan bacterieel of viraal zijn. Bij de bacteriële infecties is de pneumokok de meest voorkomende oorzaak, en deze wordt door niezen en hoesten via druppeltjes in de lucht verspreid. Er bestaan meer dan 100 verschillende soorten pneumokokken.³ De bacterie kan aanwezig zijn in je neusholte zonder er ziek van te worden, dit maakt je dan drager van de bacterie.⁴ Echter, de pneumokok kan ook leiden tot een ernstige longontsteking.¹

Hoe weet je of je meer kans hebt om een pneumokokkeninfectie op te lopen? Leeftijd is al een belangrijke graadmeter: oudere volwassenen lopen een verhoogd risico op een longontsteking door pneumokokken.⁵ Vanaf 50 jaar stijgt het risico, en dat neemt snel toe naarmate je ouder wordt omdat ook het immuunsysteem veroudert.  Daarnaast verhogen bepaalde reeds aanwezige chronische aandoeningen het risico op een pneumokokken longontsteking aanzienlijk. Personen met chronische longziekte hebben meer kans op pneumokokkenziekte, en dat is ook het geval voor hartziekte, leverziekte, of diabetes. Mensen met een verminderd immuunsysteem zoals patiënten met HIV  of een ernstige nierziekte moeten nog waakzamer zijn.⁶ Bij personen met meer dan 1 chronische aandoening, en dat komt regelmatig voor, is het risico op pneumokokkeninfectie zelfs groter dan bij iemand met een slecht functionerend immuunsysteem.⁷

Naast de pneumokok bacterie, zijn het griepvirus en het COVID-19 virus belangrijke aanstichters van luchtweginfecties. Sinds het begin van de pandemie, is COVID-19 wereldwijd verantwoordelijk voor 6,5 miljoen sterfgevallen, en dat is een voorzichtige schatting.⁸ Voor België ligt het aantal overlijdens op meer dan 33.000.⁹

De omikronvariant van het coronavirus is nog altijd dominant in België, en we krijgen zeker nog te maken met subvarianten ervan. Gelukkig bieden de huidige vaccins voldoende bescherming. U kunt zich afvragen, moet ik mij nog wel laten vaccineren? Vaccinatie wordt zeker aangeraden voor mensen die een verhoogd risico hebben op een ernstige ziekte, of op overlijden. Dit zijn mensen boven de 65, patiënten met een onderliggende chronische aandoening, mensen in een verzorgingsinstelling en alle zwangere vrouwen.¹⁰ Ook personen die werkzaam zijn in de gezondheidssector en die samenwonen met risicopersonen wordt aangeraden een booster te nemen. Hetzelfde geldt voor mensen in de leeftijdsgroep van 50 tot 64 die lijden aan obesitas, roken of veel alcohol drinken; omdat zij kwetsbaarder zijn is dit ook voor hen een wijze beslissing.¹¹

Bijna 2 jaar lang is er – dankzij alle COVID-19 voorzorgsmaatregelen - bijna geen blootstelling geweest aan virussen of bacteriën die worden verspreid door kleine druppeltjes.¹² Het gebrek aan of weinig recente natuurlijke immuniteit zou namelijk het risico op overdracht van het influenzavirus kunnen verhogen, met name door kinderen en jongvolwassenen (niet-gevaccineerd en niet natuurlijk geïmmuniseerd) aan mensen met een hoger risico.¹³
Vooral mensen vanaf 65 jaar, personen die in een zorginstelling verblijven, en mensen die reeds onderliggende chronische aandoeningen hebben, zijn kwetsbaarder. Dit geldt ook voor zwangere vrouwen, personen die werkzaam zijn in de gezondheidssector, en mensen die samenwonen met (een van) deze risicogroepen.

Soms laten mensen zich niet vaccineren omdat ze na een eerdere vaccinatie tegen bijvoorbeeld griep of COVID-19 alsnog ziek zijn geworden. Vaccins hebben echter een dubbel doel: naast preventie, zorgen vaccins er ook voor dat je minder ziek wordt in geval van een besmetting, en wordt de kans dat je er aan overlijdt kleiner.
Vaccinatie tegen griep en COVID-19 wordt deze winter dan ook meer dan ooit aangeraden, en is bovendien gemakkelijker geworden omdat een voorschrift voor een vaccin tegen griep niet langer nodig is.  Voor het vaccin tegen pneumokokken is wel een voorschrift nodig, maar het pneumokokkenvaccin kan gelijktijdig met het griepvaccin of Covid-19 vaccin toegediend worden.

Een bijkomende manier om ziekte te voorkomen is een goede persoonlijke hygiëne. Zo hebben mensen die roken, bovenmatig alcohol drinken, of lijden aan overgewicht (of een combinatie ervan) een verhoogd risico.³ Beweeg regelmatig, want dit verhoogt immers je weerstand tegen ziektes. Ook een goede tandhygiëne is belangrijk, aangezien bacteriën gemakkelijker hun weg naar de luchtwegen vinden indien er wondjes of ontstekingen in de mond aanwezig zijn.¹⁶ Tenslotte, help je afweersysteem een handje en eet gezond en goede slaap!

221454-12/2022