In België is leukemie de 10e meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen en de 9e bij mannen1. Alleen al in 2019 werden 2008 nieuwe gevallen van leukemie vastgesteld2. Het is een ernstige vorm van bloedkanker die kwaadaardige cellen in het beenmerg aanmaakt3. Er zijn verschillende vormen van leukemie. Sommige vormen komen vaker voor bij kinderen, andere bij volwassenen4. Onderzoek in de hematologie (of de leer van het bloed) vordert voortdurend, vooral op vlak van gerichte en immunotherapieën, om belangrijke doorbraken te bereiken en het leven van de patiënten te veranderen.
Leukemie is een vorm van bloedkanker die ontstaat in het beenmerg5. Hier worden de bloedcellen aangemaakt, waaronder de witte bloedcellen. Zij moeten ons beschermen tegen verschillende soorten infecties6. Bij leukemie produceert het beenmerg te veel witte bloedcellen die niet rijpen zoals het hoort en die daardoor niet functioneel zijn7. Zo neemt de weerstand van het lichaam tegen bacteriën en virussen af8.
Deze woekering van onrijpe witte bloedcellen heeft twee belangrijke gevolgen. Enerzijds verspreiden ze zich via de bloedbaan en het lymfestelsel en kunnen ze ook vitale organen binnendringen, zoals de lever of de milt9. Anderzijds verhinderen ze in het beenmerg de normale productie van andere bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes10. Dit kan dan weer bloedarmoede en bloedstollingsproblemen veroorzaken11.
Er zijn verschillende vormen van leukemie, afhankelijk van twee factoren:
Elk type leukemie treft een bepaalde leeftijdsgroep15:
Zoals bij de meeste kankers is het vrijwel onmogelijk om een specifieke reden aan te geven die de ontwikkeling van leukemie veroorzaakt20. Kanker is vaak het resultaat van een combinatie van disfuncties of storingen21. Er is dus geen directe specifieke oorzaak. Er zijn eerder risicofactoren en omstandigheden die de ontwikkeling van de ziekte bevorderen22.
Bij volwassenen behoren blootstelling aan bepaalde chemische stoffen, hoge niveaus van radioactiviteit of bepaalde virussen tot de erkende risicofactoren23. Ook genetische aanleg kan invloed hebben op de ontwikkeling van sommige vormen van leukemie24.
Bij kinderen is meer dan 90% van de gevallen van acute lymfatische leukemie (ALL) van onbekende oorsprong . Er wordt vermoed dat de oorzaak bij een virale infectieverwekker ligt, maar dit is tot op heden niet bevestigd26. Bij de overige 10% spelen erfelijkheid en blootstelling aan toxines of giftige stoffen een rol27.
De meest voorkomende symptomen van leukemie houden rechtstreeks verband met de disfunctie of slechte werking van het immuunsysteem28:
Bij acute leukemie treden deze symptomen snel op en zijn ze erg duidelijk. Chronische leukemie is daarentegen moeilijker te herkennen. De symptomen zijn meestal minder opvallend en treden vaak pas na enkele jaren op29. Bovendien zijn ze niet noodzakelijk kenmerkend voor leukemie30.
Veel mensen met CML hebben dus geen specifieke lichamelijke problemen op het moment van hun diagnose31. De ziekte wordt bij toeval ontdekt, bijvoorbeeld wanneer bloed wordt afgenomen voor een onderzoek32.
Wanneer de patiënt één of meer van de symptomen die worden gelinkt aan leukemie vertoont, kunnen verschillende tests worden uitgevoerd om een diagnose te stellen, waaronder33:
De resultaten van het bloed- en beenmergonderzoek helpen ook bepalen om welk type leukemie het gaat.
Om de diagnose te verfijnen, kan de arts ook aanvullende onderzoeken laten uitvoeren, zoals36:
Er bestaan verschillende leukemiebehandelingen die op zich of gecombineerd worden toegepast. De keuze van deze behandelingen en de volgorde waarin ze worden toegediend, moeten worden bepaald door een multidisciplinair medisch team37 dat vooral het type leukemie, het stadium van de ziekte en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt zal beoordelen38.
Mogelijke behandelingen zijn:
Acute myeloïde leukemie (AML)
De meest gebruikelijke behandeling van acute myeloïde leukemie is chemotherapie43. In sommige gevallen wordt deze gecombineerd met gerichte therapie of stamceltransplantatie44. In zeldzame gevallen wordt radiotherapie voorgesteld45.
Chronische myeloïde leukemie (CML)
Chronische myeloïde leukemie wordt meestal behandeld met gerichte therapie46. In de acceleratiefase komen sommige patiënten in aanmerking voor stamceltransplantatie, voorafgegaan door chemotherapie of radiotherapie47. Wanneer CML zijn hoogste ontwikkelingsstadium bereikt, is het zorgpad gelijk aan dat voor acute myeloïde leukemie (AML)48.
Acute lymfatische leukemie (ALL)
De meest gebruikelijke behandeling van acute lymfatische leukemie is chemotherapie49. In sommige gevallen wordt deze gecombineerd met gerichte therapie of stamceltransplantatie50. In zeldzame gevallen wordt radiotherapie voorgesteld51.
Chronische lymfatische leukemie (CLL)
Bij chronische lymfatische leukemie met een laag risico wordt in eerste instantie gekozen voor een zorgvuldige en regelmatige opvolging, zonder een specifieke behandeling te starten52. Wanneer het risico hoog of gemiddeld is, wordt CLL meestal behandeld met chemotherapie, gerichte therapie of een combinatie van beide53. Het gebruik van stamceltransplantatie of radiotherapie komt niet zo vaak voor54.
Psychologische ondersteuning speelt een belangrijke rol bij de behandeling van leukemie. Verschillende patiëntenverenigingen bieden een luisterend oor aan de patiënten en hun familie. Raadpleeg de lijst van verenigingen op de website van de Belgische Vereniging voor Hematologie (BHS, Belgian Hematology Society) om een vereniging in jouw buurt te vinden.
Wist je dat?
Elk jaar vestigt de internationale campagne ‘Bloodcancer Awareness Month’ (of Bloedkankermaand) die plaatsvindt in september, de aandacht op de verschillende soorten bloedkanker: tijdens deze 30 dagen worden mensen gemobiliseerd en geïnformeerd, om zodoende de vooruitgang op vlak van onderzoek en patiëntenbegeleiding te ondersteunen.
221008 Februari 2023