Dinsdag 18 april is de Europese Dag van de Rechten van de Patiënt. Dit is een bijzonder moment voor de teams van Pfizer die elke dag bouwen aan een beter begrip voor de werkelijke behoeften van patiënten. Soms worden patiënten geconfronteerd met moeilijke medische situaties en moeten zij zich kunnen uiten, ze moeten hun rechten en plichten kennen en open en constructief met hun zorgteam kunnen praten.
Maar wat zijn die rechten precies? We vroegen het aan Edgard Eeckman, voorzitter van de vzw Patient Empowerment.
De patiëntenrechten zijn vastgelegd in een Belgische wet die in 2002 werd gepubliceerd om formeel vast te leggen dat elke patiënt, d.w.z. elke persoon die zorg ontvangt (in de geestelijke gezondheidszorg, de ziekenzorg, de revalidatie, enz.), niet alleen een behandeling moet “ondergaan”, maar ook recht heeft op respect voor zijn menselijke waardigheid en het recht heeft om zelf beslissingen te nemen. Deze wetgeving beantwoordt aan een realiteit die ons leert dat de relatie tussen zorgvragers en zorgverstrekkers niet altijd gelijkwaardig is.
Inderdaad, wanneer iemand patiënt wordt, gaat die immers een relatie aan met een zorgverstrekker die de kwalificaties en wettelijke bevoegdheden heeft om hem te verzorgen. Dat plaatst de patiënt in een afhankelijkheidspositie ten opzichte van het team dat hem of haar behandelt. Dat evenwicht herstellen, gebeurt door de patiënt te beschouwen als een volwaardige actor in het proces. Dit impliceert naar hem of haar luisteren en wederzijds communiceren op een toegankelijke en eerlijke manier.
De wet van 2002 wordt binnenkort geactualiseerd en dat is goed nieuws, want volgens mij beantwoordt de wet niet meer aan de manier waarop veel patiënten vandaag hun relatie met hun zorgverstrekkers zien. Ik merk dat de houding van veel patiënten de laatste jaren is veranderd: ze willen meer betrokken worden en mee beslissen over hun zorgproces. Tenslotte zijn zij experten in het hebben van hun ziekte en zij dragen de gevolgen van de behandeling. In de samenleving in het algemeen zijn veel mensen trouwens minder passief dan vroeger, ze stellen zich veel meer vragen en tonen meer verzet. Dit is zeer positief.
Eenvoudig samengevat betekent het concept 'Patient Empowerment' dat de patiënt mee aan het stuur kan zitten van zijn eigen zorgproces. Het beoogt patiënten maximale autonomie te geven door adequate communicatie en respectvolle bejegening. Het is ook bedoeld om hen als "mede-eigenaren" van de gezondheidszorg te beschouwen en hen aan te moedigen zich uit te spreken en deel te nemen aan de besluitvorming van de zorgverleners. Het zorgteam en de patiënt vormen samen één ploeg met als doel de meest geschikte behandeling voor de patiënt te vinden. De basis hiervoor is wederzijdse uitwisseling en respect.
Het concept van Patient Empowerment kent vier fasen. De eerste fase bestaat erin dat de patiënt de arts eerlijk informeert over zijn of haar gezondheids- en levenssituatie, en dat de arts de patiënt informeert over de beschikbare behandelingsmogelijkheden. De tweede fase is het samen bespreken van de voorgestelde oplossingen, waarbij de argumenten voor en tegen op tafel worden gelegd. De derde is het samen beslissen over de meest aangewezen behandeling. Het laatste fase houdt in dat de arts de overtuiging van de patiënt versterkt dat zij samen de juiste beslissing hebben genomen en dat de patiënt gemotiveerd blijft en zich in staat voelt om de behandeling uit te voeren.
Kortom, Patient Empowerment is het zorgen voor een evenwicht in de relatie tussen de patiënt en de zorgwereld als geheel, of het nu gaat om de interactie met zorgverleners, zorgorganisaties of de administratie.
Onze VZW speelt een rol in de sensibilisering en opleiding in de ruimste zin van het woord. Het is onze missie om duidelijk te communiceren naar iedereen, zowel zorgvragers als zorgverstrekkers. We mogen ook niet vergeten dat één persoon op zeven in België moeite heeft met lezen, schrijven, zich uitdrukken en omgaan met getallen. Het is dus een echte uitdaging om elkeen - zorgvragers en hun zorgverstrekkers – daarbij te helpen, bijvoorbeeld tijdens een consultatie of ziekenhuisopname.
Patiëntenrechten moeten absoluut centraal blijven staan in onze gezondheidszorg. We boeken vooruitgang en ik zie elke dag hoe gemotiveerd de gezondheidszorg is om verder te gaan, vooral om patiënten de actieve plaats te geven die zij verdienen. Laten we als patiënten ook leren om ons te uiten, om ons standpunt eerlijk en met respect naar voor te brengen, om te zeggen wat we voelen, ... dit is cruciaal om tot een harmonieus en doeltreffend team te komen dat de ziekte bestrijdt.