Antimicrobiële resistentie (AMR) is een reëel probleem voor de volksgezondheid. Jaarlijks sterven wereldwijd maar liefst 700.000 mensen aan een infectie die onvoldoende kon worden behandeld als gevolg van antimicrobiële resistentie[1]. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat dit cijfer tegen 2050 zal stijgen tot 10 miljoen1. Dit is meer dan de huidige 8,2 miljoen overlijdens aan kanker[2]. In de Europese Unie wordt de economische kost veroorzaakt door antibioticaresistente infecties, of infecties die niet afdoende reageren op antibiotica, ondertussen geraamd op ongeveer 1,5 miljard euro per jaar[3].

Vandaag zijn alle wetenschappers het erover eens dat antimicrobiële resistentie of weerstand een groot probleem is geworden. Maar waar gaat het nu precies over en hoe kan het verholpen worden?

Antibiotica zijn geneesmiddelen die bacteriële infecties behandelen en voorkomen. Ze zorgden voor een enorme vooruitgang in de 20e eeuw en revolutioneerden de geneeskunde. Helaas is dit krachtige therapeutische wapen bijna 100 jaar later het slachtoffer van zijn eigen succes. De doeltreffendheid van antibiotica neemt immers alarmerend af.

Antimicrobiële resistentie (AMR) of antibioticaresistentie ontstaat wanneer bacteriën, virussen, schimmels en parasieten met de tijd evolueren en niet langer reageren op geneesmiddelen. Hierdoor wordt het moeilijker om infecties te behandelen en neemt het risico van verspreiding, ernstige ziekte en overlijden toe[1].

De oorzaak van antimicrobiële resistentie is het jarenlange massale en soms ongepaste gebruik van antimicrobiële stoffen bij de mens, maar ook bij vee. Hierdoor hebben zich  resistente stammen ontwikkeld.

Antimicrobiële resistentie heeft een impact op vele aspecten van de moderne geneeskunde. Zonder doeltreffende antibiotica om infecties te voorkomen en te behandelen, wordt alles riskanter: orgaantransplantaties, chemotherapie, maar ook meer alledaagse chirurgische ingrepen[2].

De belangrijkste gevolgen van antimicrobiële resistentie zijn immers dat ernstige infecties (zoals tuberculose en bloedvergiftiging) steeds moeilijker te behandelen zijn, terwijl kleine infecties (uit wonden) opnieuw fataal kunnen worden.

De getuigenis van John

Een ziekenhuisgerelateerde longontsteking is een voorbeeld van een dodelijke ziekte die moeilijker te behandelen is als gevolg van AMR. Het is een bacteriële infectie van de longen, die wordt opgelopen tijdens een ziekenhuisopname. John vertelt over zijn strijd tegen deze ziekte:

Resistentie tegen antibiotica en antimicrobiële stoffen leidt ook tot het gebruik van duurdere geneesmiddelen, langere ziekenhuisopnames en veelvuldige doktersbezoeken[6]. Dit zijn sombere vooruitzichten, maar er is wat aan te doen. Zo kan bijvoorbeeld de resistentie beter worden opgevolgd, zowel op individueel als collectief niveau, en kan preventie door vaccinatie worden bevorderd.

Er zijn een aantal beproefde instrumenten om de wereldwijde last van AMR te verminderen: betere hygiëne, ontwikkeling van nieuwe antibioticaklassen, bewustmaking rond ongepast gebruik van antibiotica, en maatregelen ter bestrijding van infecties. Daarnaast is er nog een doeltreffend, maar helaas nog te vaak onderschat wapen om antimicrobiële resistentie terug te dringen, namelijk vaccinatie.

Vaccins zijn essentiële en doeltreffende instrumenten in de strijd tegen antimicrobiële resistentie.[2] Door het immuunsysteem te trainen een ziekteverwekker te herkennen en erop te reageren, kunnen vaccins infecties voorkomen of de ernst ervan verminderen. Zo zorgen ze onrechtstreeks voor een beperkter gebruik van antibiotica die bacteriële resistentie in de hand werken.

Zelfs vaccins die gericht zijn tegen bepaalde virussen kunnen een belangrijke rol spelen bij het terugdringen van het antibioticagebruik. Griepvaccins voorkomen bijvoorbeeld niet alleen infectie en ziekte door griep, maar verminderen ook de kans op secundaire bacteriële infecties, zoals longontsteking en middenoorontsteking[2]. Ze voorkomen ook dat antibiotica ten onrechte worden voorgeschreven voor luchtweginfecties veroorzaakt door virale ziekteverwekkers.

Uiteindelijk kunnen veel vaccins ook niet-gevaccineerde personen of personen die niet kunnen worden gevaccineerd, beschermen dankzij groepsimmuniteit. Een hoge vaccinatiegraad betekent immers dat een ziekte sterk kan worden teruggedrongen in heel de populatie[2].

We kunnen zelf persoonlijk[7] bijdragen aan de strijd tegen antimicrobiële resistentie en antibioticaresistentie.

• Neem enkel antibiotica wanneer dat nodig is en door een arts werd voorgeschreven. Volg nauwgezet de instructies van de arts op.

• Zorg ervoor dat je vaccinaties up-to-date zijn.

• Voorkom infecties, zodat ze niet behandeld hoeven te worden, door een goede hygiëne in acht te nemen. Zo is het altijd belangrijk om je handen goed en regelmatig te wassen.

• Wees bewust van antibioticaresistentie als gezondheidsprobleem en praat erover!

De collectieve strijd tegen antibioticaresistentie begint met correcte informatie. Er worden heel wat zogezegde ‘weetjes’ verspreid over antibiotica, die vaak fout zijn.

Naast zijn betrokkenheid bij bewustmakingscampagnes op vlak van antimicrobiële resistentie, heeft Pfizer in 2020 ook aangekondigd 100 miljoen dollar te zullen bijdragen aan een industriefonds samengesteld uit zo'n 20 biofarmaceutische bedrijven die zich inzetten voor de strijd tegen antimicrobiële resistentie (het ‘AMR Action Fund’)[8].

Bekijk in onderstaande video hoe AMR ontstaat en hoe jij kan helpen om verdere spreiding te voorkomen.